Trzecie trzonowce zwane inaczej zębami mądrości stanowią wraz z kolejnymi pokoleniami narastający problem stomatologiczny. Zęby te ukazują się w łuku zębowym po 16 roku życia, a nawet znacznie później. W związku z procesem zwanym brachycefalizacją (polegającą na ewolucyjnym skracaniu części twarzowej czaszki) brakuje dla nich miejsca w kości. Podczas wyrzynania zawiązki tych zębów napierają na cały łuk zębowy prowadząc do różnych jego deformacji. Najczęściej występującą wadą jest stłoczenie zębów. Sąsiadujące ze sobą zęby tracą kontakt punktowy, a zaczynają przylegać do siebie liniowo lub płaszczyznowo. Uniemożliwia to zachowanie właściwej higieny oraz prowadzi do takich chorób jak wzmożona próchnica, przyzębica, artropatie stawów skroniowo-żuchwowych, choroba odogniskowa. W wieku późniejszym niewyrżnięte zęby mądrości (zatrzymane w kości - niewidoczne w jamie ustnej) są często przyczyną artropatii - zaburzeń funkcjonowania stawów oraz na skutek często występującego w ich sąsiedztwie przewlekłego stanu zapalnego (który jest uznawany za stan przedrakowy) mogą przyczyniać się do powstawania procesu nowotworowego. W krajach skandynawskich po przeanalizowaniu wspomnianych problemów spowodowanych zębami mądrości zaleca się usuwanie ich zawiązków w wieku 8 - 12 lat co przyczyniło się do znacznego spadku występowania wad zgryzu oraz problemów stawowych. Wskazaniem względnym do zabiegu jest stłoczenie zębów oraz inne wady zgryzu, artropatia, próchnica, inne wskazania profilaktyczne oraz nieprzydatność czynnościowa. Wskazaniem bezwzględnym są stany zapalne, zespoły bólowe, torbiele erupcyjne, patologiczne złamania żuchwy w miejscu osłabionym przez zalegający w kości ząb. Zęby, które widać w ustach usuwane są na ogół w sposób tradycyjny kleszczami lub dźwigniami. Zęby, których koron nie widać w łuku zębowym (zatrzymane częściowo lub całkowicie) wyprowadzamy operacyjnie. W tym celu należy naciąć błonę śluzową z okostną, odsłonić kość, zdjąć wiertłem jej fragment i po dotarciu do zęba rozfragmentować go i w częściach usunąć. Ranę wypełniamy materiałem przyspieszającym tworzenie się skrzepu i odbudowę kości oraz zaszywamy. Najczęściej występującym powikłaniem (10% przypadków) są stany zapalne rany. W zależności od natężenia mogą one wyłączyć pacjenta z pracy, nauki i życia towarzyskiego do 2 tygodni. Inne wczesne powikłania to krwawienia, krwiaki. W późniejszym okresie mogą występować martwice tkanek miękkich i kości. Bardzo ważnym elementem gojenia rany jest utworzenie prawidłowego skrzepu, który jest najlepszym z opatrunków. Między innymi w tym celu zalecamy zimne okłady bezpośrednio po zabiegu, które jednocześnie redukują również obrzęki i krwawienia. Topografia i morfologia omawianych zębów jest przyczyną powikłań związanych z otwarciem planowym, bądź przypadkowym zatoki szczękowej lub uszkodzeniem nerwu zębodołowego dolnego w żuchwie. Połączenia z zatoką zamykamy plastyką oraz zaszywamy, natomiast uszkodzenia nerwów objawiające się drętwieniem odcinka żuchwy, języka, brody obserwujemy podając witaminę neuroprotekcyjną z grupy B. Samowyleczenie polega na degeneracji włókien całej drogi nerwowej i kolejnym wrastaniu aksonów w osłonki nerwów począwszy od jąder podstawy mózgu z prędkością około 1 mm dziennie.
Proces regeneracji trwa kilka miesięcy. Innych metod leczenia uszkodzenia nerwów czuciowych na twarzy obecnie nie stosuje się. Należy wspomnieć, że pozabiegowe utrzymywanie się drętwienia w wymienionych okolicach jest najczęściej spowodowane uciskiem pnia nerwowego przez utrzymujący się obrzęk, krwiak lub przejściowymi dysfunkcjami nerwu spowodowanymi podanym znieczuleniem i ustępuje po kilku dniach lub tygodniach.
Zęby mądrości stały się ostatnio obiektem zainteresowania paleoantropologów - z ich zmumifikowanej miazgi uzyskuje się kody DNA właściciela, natomiast współcześnie Japończycy odzyskują komórki macierzyste (te, które w innych metodach izolowane są z krwi pępowinowej). Kto wie co przyniesie przyszłość?
Dr n. med. Jerzy Kochan
specjalista chirurg ogólny
specjalista chirurg szczękowy
